16-05-2023 / 10.45 uur
UTRECHT - ‘Grootse veranderingen bij de spoorwegen’ en ‘Als de treinen sneller gaan snellen’ kopten de kranten in 1938. Op 15 mei van dat jaar was de elektrificatie van het ‘Middennet’ een feit en kwamen 90 elektrische treinen Mat ’36 in dienst. Het Spoorwegmuseum blikt met de spannende interactieve tentoonstelling ’Onder Hoogspanning’ terug op deze mega-operatie die de spoorwegen in Nederland in één klap tot de meest moderne van de wereld maakten.

Interactieve tentoonstelling
Wat is er nodig om een spoorlijn te elektrificeren,

hoe werkt een elektrische trein en welke innovaties waren er? In de tentoonstelling kun je van alles ontdekken. Wat is het verschil tussen gelijkstroom en wisselstroom? Een trein heeft geen gaspedaal, hoe gaat hij dan rijden? En hoe gaat een elektrische trein voor- en achteruit? Kijk onder de trein en ontdek het zelf. Wat is een pantograaf en hoe werkt deze? Zorg met een pomp dat de pantograaf tegen de bovenleiding komt. Wist je trouwens dat bovenleidingen zigzaggen? Waarom eigenlijk? Dit en nog veel meer kom je op een leuke manier te weten bij ‘Onder Hoogspanning’.

Historie
Nederland is het eerste land ter wereld dat zijn spoornet heeft geëlektrificeerd. We waren ook het eerste land ter wereld die de stoomlocomotieven afdankte. Hoe kwam het dat Nederland hierin voorop liep? In ‘Onder Hoogspanning’ krijg je het hele verhaal. Dat Nederland een klein land is heeft er mee te maken, maar hoe kreeg NS het voor elkaar om in twee jaar tijd het hele ‘Middennet’ van bovenleidingen te voorzien? De overgang van stoom naar stroom was een omwenteling van jewelste. Het luidde een nieuw tijdperk in voor de spoorwegen in Nederland. 15 mei 1938 is dan ook een historische datum!

Aanleg bovenleidingen
Elektrische treinen kunnen alleen rijden op spoorlijnen met bovenleiding. Hiervoor ging vanaf de april 1936 het zogeheten ‘Middennet’ volledig op de schop: op alle spoorlijnen van uit Den Haag, Rotterdam, Amsterdam naar Utrecht, Arnhem en Eindhoven moest bovenleiding worden aangelegd. En dat terwijl de treindienst gewoon doorging! Het maakte het tot een logistiek erg ingewikkeld project. Toch lukte het NS het werk in twee jaar af te ronden.

Starre dienstregeling
Elektrische treinen konden sneller optrekken en remmen, dat bood mogelijkheden om de dienstregeling te verbeteren. Op 15 mei 1938 werd daarom een zogeheten ‘starre dienstregeling’ ingevoerd. De treinen gingen op vaste tijden rijden, ze vertrokken ieder uur of ieder half uur. De reistijden werden hierdoor flink korter. Ook hiermee liep Nederland in de wereld voorop.

Mat ’36 252
Pronkstuk van de tentoonstelling is de Mat ’36. Het Spoorwegmuseum restaureerde dit historische treinstel en presenteert de trein voor het eerst tijdens de tentoonstelling. De trein is bijzonder om meerdere redenen. Het ontwerp was revolutionair, de gestroomlijnde vorm droeg niet alleen bij aan hogere snelheden, maar ook aan het moderne imago dat NS zich in die periode graag wilde aanmeten. Nieuw was ook dat de treinen uit de serie Mat’ 36 volledig gelast en niet meer geklonken waren. Daardoor was hun gewicht lager en konden hogere snelheden van 125 km/u worden gehaald. De nu door het Spoorwegmuseum gerestaureerde Mat ’36 252 ging in 1968 uit dienst werd van de sloop gered door de Stibans, de STIchting tot Behound van Af te voeren Nederlands Spoorwegmaterieel. Met steun van de Stibans en de Vereniging Vrienden van het Spoorwegmuseum is de Mat ’36 252 nu geheel gerestaureerd en staat hij centraal in de tentoonstelling.

De tentoonstelling is van 26 mei 2023 t/m 26 november 2023 te zien in het museum.